माझी सांगितिक (ऐकीव) वाटचाल - कॅसेट युगाची हवा

माझी सांगितिक (ऐकीव) वाटचाल

भाग ३ - कॅसेट युगाची हवा

पुन्हा थोडे मागे जातो. जेव्हा कॅसेटचे युग होते तेव्हा काही गैर-फिल्मीही कानावर पडले. "मैय्या मोरी मैं नहीं माखन खायो", अनुप जलोटा यांची ती गाजलेली कॅसेट शेजारच्या मावशीं कडे होती. श्वास धरून अनुप जलोटा कसे "ऐसे लागी…....…. लगन" म्हणायचे. तेव्हा कळले की गायकीत अश्या "हरकती" घेतल्यास "हरकत" असते. एकदा अनुप जलोटा आणि पुरुषोत्तम जलोटा यांचा कार्यक्रम होता नंदुरबारला व आम्ही सहकुटुंब गेलो होतो. 

 बाबासाहेब देशमुख यांचा तानाजीचा पोवाडाही तेव्हा कॅसेटवर ऐकला. गम्मत म्हणजे मला तेव्हा बाबासाहेब पुरंदरे माहीत नव्हते, आमच्या साठी "हरी तात्या" म्हणजे बाबासाहेब देशमुख ! 

पिराजीराव सरनाईक यांच्या पोवाड्याची कॅसेट होती. शिवाय जॉनी लिव्हर यांची हसी के हंगामे देखील तेव्हाच कानावर पडली. हे सगळे गद्य झाले, गाण्याचे म्हणाल तर अजून एक गाजलेली कॅसेट होती, पाकिस्तानी गायक हसन जहांगीरची - "हवा हवा ए हवा". ह्याची इतकी हवा होती की, गणपतीच्या कार्यक्रमात पण ह्याची फर्माईश होत असे, आणि त्यावेळी कोणाच्या भावना देखील इतक्या नाजूक नव्हत्या किंवा तसे असण्याचे काही कारण नव्हते. असो.

ह्यातल्या बऱ्याच कॅसेट उसन्या आणलेल्या असायच्या. काही ठिकाणी बदल्यात आपली एक कॅसेट गहाण असे. HMV नावाची एक कंपनी आहे आणि HMV च्या कॅसेट ओरिजिनल असतात, ह्याचा साक्षात्कार होण्याआधी आमच्या साठी "जय मातादी" लिहिलेल्या T-series (बापरे मोठ्ठा विषय आहे हा) सबकुछ होते.

दादा कोंडके ह्यांच्या LP रेकॉर्डस् त्यावेळी लग्नात हमखास वाजवल्या जात. फिल्मी डायलॉगच्या देखील कॅसेट बाजारात येऊ लागल्या होत्या. आली अंगावर, बोट लावीन तिथे गुदगुल्या, ह्यांच्या निवडक संवादाची एक कॅसेट होती. शोलेच्या डायलॉगची कॅसेट मात्र तेव्हा मिळाली नाही (नंतर ८९-९० मध्ये मिळाली). तरीही शाळेतून येतांना, एका रसवंती वाल्याकडे शोलेची कॅसेट चालू असायची. ती ऐकून पाठांतर व्हायचे.

मामाकडे असतांना एका मावस भावाने "गाढवाचे लग्न"ची कॅसेट ऐकवली. आता कळाले की तो महान कलाकार "दादू इंदुलकर" होता.

८६ च्या उन्हाळ्याच्या सुटी मोठा भाऊ (आप्पा) मुंबईला काकांकडे गेला होता. येतांना त्याने काही कॅसेट आणल्या होत्या, त्यातली एकच लक्षात आहे ती म्हणजे शाहीर साबळे यांनी "बापाचा बाप". ह्या कॅसेटचे इतके पारायण केले होते की आम्ही आमच्या गल्ली ऑर्केष्ट्रा मध्ये हे वगनाट्य बसवले, फक्त कॅसेट ऐकून. 

ह्याच वेळी video नावाचे थैमान सुरू झाले. नंदुरबारला काही नवीन पिक्चर २-३ महिने उशिरा यायचे. Video मुळे नवीन पिक्चर लगेच येऊ लागले. जितेंद्र आणि मिथुन यांचे तेव्हा मद्रासला स्थलांतर झाले होते आणि अमिताभचे दिल्लीला!

Video आणि T-series च्या काळाआधी, जसे दहावीनंतर आर्ट्स,कॉमर्स आणि सायन्स (पळसाला पाने तीन) असे होते, त्याच प्रमाणे गायक म्हटले की रफी, किशोर, लता, आशा.. बास! तोंडी लावायला शैलेंद्र सिंग, येशूदास, सुरेश वाडकर, अलका याज्ञीक (मेरे अंगनेमे) इत्यादी. 

नंतर मात्र नवनविन कलाकारांचा सुळसुळाट आला. शब्बीर कुमार (बेताब), मोहम्मद अझीझ (मर्द), कविता कृष्णमूर्ती, अनुराधा पौडवाल, मनहर उदास. संगीतकरांमध्ये मात्र फार कुणी आले नाही. लक्ष्मी-प्यारे यांचे राज्य चालू होते. बरेच लोक लक्ष्मी-प्यारे यांना LP म्हणतात. LP रेकॉर्ड प्रमाणेच, संगीतकार LP हे "लॉंग प्लेइंग" असेच होते. बप्पी लहरी (आधी पासून होतेच) ह्यांचा अंगावर अजून थोडे दागिने वाढले होते. अन्नू मलीक हा एक नवीन संगीतकार मात्र आला होता, सोहनी महिवाल द्वारे.

काही गाणी Sp बालसुब्रमण्यमची (मैने प्यार किया च्या आधी) होती. कमल हसनसाठी एक दुजेके लिये पासून सागर पर्यंतची गाणी. शिवाय, एक ही भूल मधले "हे राजू , हे डॅडी" आणि रास्ते प्यार के मधले "मैं तुम मे समा जाऊ" हे लक्षात आहेत.

इतके गायक गायिका माहीत असले तरी गाण्यात "लता आहे की आशा" हे ओळखण्या इतके प्रभुत्व आले नव्हते. तिच गत मन्ना डे, महेंद्र कपूर आणि रफी यांच्या बाबतीत. मुकेश, सलमा आगा, असे सोपे प्रश्न सोडवू शकत असे. 

संजय सोनार

क्रमशः